تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک
ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک از اصطلاحات رایج در بازار سرمایه‌گذاری هستند و افرادی که در این بازار مشغول به فعالیت‌اند لازم است تا با این دو مفهوم آشنا شوند. هر میزان سرمایه‌گذار به مباحث تخصصی بازار مالی تسلط داشته باشد به همان اندازه در تصمیم‌گیری‌های خود موفق تر خواهد بود.
در ریسک سیستماتیک، به نوعی ریسک گفته می‌شود که سرمایه‌گذار نمی‌تواند آن را کنترل یا حذف کند. این ریسک یکی از موضوعاتی است که همیشه در بازار بورس وجود داشته و برخی از سرمایه‌گذاران از آن با لفظ ریسک بازار نیز یاد می‌کنند. در مقابل، ریسک غیرسیستماتیک قابل کنترل و حذف است. به همین خاطر آن را ریسک مشخص نیز می‌نامند. در ادامه همراه اسمارت مانی باشید تا با این اصطلاحات مهم بازار سهام به تفصیل آشنا شوید.
مفهوم ریسک سیستماتیک
ریسک سیستماتیک مربوط به تمام بازار است نه یک شرکت یا سهام به خصوص و بر کل بازار تأثیر می‌گذارد. ضمن اینکه، سرمایه‌گذاران یا شرکت‌های بورسی در شکل‌گیری یا حذف آن نقشی ندارند و این سیاست‌های کلان یک کشور است که باعث بروز یا رفع آن می‌شود.
برای تشخیص اینکه سهام شما چقدر در برابر ریسک سیستماتیک آسیب‌پذیر است بایستی به بتای آن توجه کنید. به این ترتیب، اگر مقدار بتای سهام بالاتر از ۱ بود یعنی ریسک سیستماتیک آن زیاد است و اگر پایین‌تر از ۱ بود به معنای ریسک سیستماتیک کمتر است. بنابراین اگر قصد یک سرمایه‌گذاری با حداقل ریسک را دارید باید سهام‌هایی را انتخاب کنید که بتای آن‌ها زیر ۱ باشد.
ضریب بتا چیست؟
ضریب بتا معیاری است که براساس داده‌های تاریخی معاملات سهام بدست آمده و معرف میزان ریسک سیستماتیکی است که سرمایه‌گذار با تصاحب آن سهم نسبت به‌کل بازار متحمل می‌شود. بتای یک سرمایه‌گذاری نشان‌دهنده میزان نوسان آن سرمایه‌گذاری نسبت به بازار است.
عوامل مؤثر
از عوامل مؤثر در ریسک سیستماتیک می‌توان به تحریم، جنگ یا خطر وقوع آن، تورم، نوسانات ارز و… اشاره کرد. همه این عوامل باعث رکود بازار سرمایه‌گذاری شده و بر کل بازار تأثیر می‌گذارند. جالب است بدانید حتی صحبت‌های سیاست‌مداران نیز باعث به وجود آمدن ریسک سیستماتیک شده و بر ارزش سهام شرکت‌های حاضر در بورس تأثیر می‌گذارد و سهامداران یا شرکت‌های بازار نقشی در کنترل یا حذف آن ندارند.
از این رو در بازار مالی کشورهایی که تنش سیاسی و اقتصادی کم‌تری دارند، شاهد یک بازار قدرتمند سرمایه‌گذاری هستیم. حتی بسیاری از کشورهای جهان به این بازارها ورود کرده و مایل به سرمایه‌گذاری در آنجا هستند. در نتیجه این ریسک در شکست بازار یا موفقیت آن نقش بسزایی دارد.
مثال
یکی از ریسک‌های سیستماتیک رایج جدال و جنگ لفظی بین دو کشور است. برای مثال، زمانی که رئیس جمهور ایران با مقامات امریکایی وارد جنگ لفظی و تهدیدی می‌شود، شاهد رکود بازار و افت ارزش سهام‌های مختلف هستیم. بسیاری از سرمایه‌گذاران در چنین زمانی به سرعت سهام خود را به فروش گذاشته و از بازار سهام به بازار طلا، ماشین، مسکن و ارز ورود می‌کنند که خود این کار نیز پیامدهای منفی در پی خواهد داشت.
مفهوم ریسک غیر سیستماتیک
ریسک غیرسیستماتیک مختص صنایع و سهام شرکت‌های بازار است و تنها بر خود شرکت یا سهم تأثیر می‌گذارد. در واقع، این نوع ریسک به عملکرد و سیاست‌گذاری شرکت بستگی داشته و با اعمال راهکار مناسب قابل کنترل و مدیریت است. ضمن اینکه، اگر سرمایه‌گذار در پرتفوی خود تنوع ایجاد کند آسیب‌های این گونه ریسک‌ها به طرز چشم‌گیری گاهش پیدا خواهد کرد.
عوامل مؤثر
از عوامل مؤثر در ریسک غیرسیستماتیک می‌توان به اتخاذ یک تصمیم غلط از سوی مدیریت یا اعضای هیئت مدیره شرکت که منجر به اعتصاب کارکنان می‌شود یا حتی تصمیمات اشتباه خود سرمایه‌گذاران اشاره کرد. همچنین به روز نبودن شرکت نیز باعث فروش نرفتن خدمات و محصولات آن‌ها شده و این عدم فروش و کسب سرمایه باعث به وجود آمدن ریسک غیرسیستماتیک می‌شود. این ریسک همان طور که اشاره شد قابل کنترل و جبران است.
شرکت‌ها برای کنترل این ریسک و حذف آن باید خدمات خود را به روزرسانی کرده و تصمیمات مهم و حتی جزئی را بعد از مشورت با افراد کاردان و مشاوران تخصصی لحاظ کنند. هر تصمیم عجولانه‌ای ممکن است باعث ضررهای مالی بزرگ شده که این شرایط باعث خروج بسیاری از سرمایه‌گذاران نیز خواهد شد. در مقابل، سرمایه‌گذار نیز برای کنترل این وضعیت باید در پرتفوی خود یک تنوع سهامی لحاظ کند. به این معنا که همه سرمایه خود را در یک شرکت سرمایه‌گذاری نکند و آن را در چند صنعت و شرکت مختلف بورسی به گردش درآورد. با این کار، آسیب‌های ریسک غیرسیستماتیک به حداقل می‌رسد.
مثال
زمانی که مدیر شرکت یک راهبرد و برنامه اشتباه را در پیش می‌گیرد، باعث افت درآمد و عملکرد شرکت شده و در نهایت سایر رقبا از این شرکت پیشی می‌گیرند و باعث منفی شدن سهام آن می‌شوند. برای نمونه برخی از شرکت‌های فعال در بازار سهام، پرداخت دستمزد کارکنان خود را مرتب به تعویق می‌اندازند که این شیوه حسابرسی منجر به اعتراض و اعتصاب کارکنان شده و در صورت تکرار، شاهد افت ارزش سهام آن شرکت و ریسک غیرسیستماتیک خواهیم بود.
تقاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک
مهم‌ترین تفاوت این دو ریسک مربوط به کنترل آن و میزان خسارت‌های وارد شده است. ریسک غیرسیستماتیک، از طریق روش‌هایی مانند ایجاد تنوع در سبد سرمایه‌گذاری قابل کنترل است. اما ریسک سیستماتیک از طریق این روش کنترل نمی‌شود و تنها راهکار کاهش آسیب‌های آن، مشارکت در اوراق سهام و دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری است. ضمن اینکه، ضررهای مالی که توسط ریسک سیستماتیک وارد می‌شود سنگین بوده و حتی ممکن است تا سال‌های طولانی ادامه داشته باشد. درصورتی که ریسک غیرسیستماتیک با تغییر روش و راهکار به آسانی قابل جبران است و ظرف مدت کوتاه‌تری می توان آن را حل کرد.
سؤالات متداول
- به طور کلی چند نوع ریسک در بازار وجود دارد؟
-
ریسک‌ها به دو دسته سیستماتیک و غیرسیستماتیک تقسیم می‌گردند.
- آیا می‌توان ریسک سیستماتیک را از طریق متنوع‌سازی حذف نمود؟
-
ریسک سیستماتیک در بازار سهام از طریق متنوع‌سازی حذف نمی‌شود. تنها راه کاهش آن از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک یا با استفاده از استراتژی تخصیص دارایی است.
- ریسکی که مربوط به به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص باشد چه نامیده می‌شود؟
-
غیرسیستماتیک
- چگونه می‌توان ریسک غیرسیستماتیک را کاهش داد؟
-
این ریسک را می‌توان از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد. در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد.
